||
ᠲᠡᠮᠦᠵᠢᠨ ᠪᠠᠭᠠ ᠡᠴᠡ ᠪᠠᠨ ᠮᠠᠰᠢ ᠰᠡᠴᠡᠨ ᠣᠶᠣᠨ ᠣᠬᠠᠭᠠᠨ ᠲᠠᠢ ᠶᠣᠮ᠃
ᠨᠢᠭᠡᠨ ᠣᠳᠠᠭᠠ ᠲᠡᠮᠦᠵᠢᠨ ᠲᠠᠢᠴᠢᠭᠣᠳ ᠠᠢᠮᠠᠭ ᠲᠣ ᠪᠠᠷᠢᠭᠲᠠᠵᠠᠢ᠃ ᠲᠡᠷᠡ ᠲᠠᠢᠴᠢᠭᠣᠳ ᠠᠢᠮᠠᠭ ᠦᠨ ᠬᠣᠷᠢᠮ ᠨᠠᠢᠷ ᠢ ᠳᠠᠯᠢᠮᠳᠠᠭᠣᠯᠣᠨ ᠬᠣᠷᠢᠭᠣᠯ ᠡᠴᠡ ᠪᠠᠨ ᠳᠣᠲᠠᠭᠠᠵᠤ ᠭᠠᠷᠣᠭᠠᠳ ᠣᠨᠣᠨ ᠦ ᠰᠢᠭᠣᠢ ᠳᠤ ᠨᠢᠭᠣᠭᠳᠠᠵᠠᠢ᠃ ᠭᠡᠲᠡᠯᠠ ᠰᠢᠭᠣᠢ ᠳᠤ ᠨᠢᠭᠣᠪᠠᠯ ᠳᠠᠢᠰᠣᠨ ᠳᠤ ᠠᠮᠠᠷᠬᠠᠨ ᠰᠡᠷᠡᠭᠳᠡᠬᠦ ᠡᠴᠡ ᠪᠠᠨ ᠠᠶᠣᠭᠠᠳ ᠮᠦᠨ ᠳᠣᠣᠷᠠ ᠪᠠᠨ ᠤᠰᠤᠨ ᠳᠤ ᠣᠷᠣᠭᠠᠳ ᠤᠰᠤᠨ ᠦ ᠬᠠᠷᠭᠢ ᠳᠤ ᠳᠦᠩᠭᠡ ᠪᠡᠨ ᠤᠰᠤ ᠣᠷᠣᠭᠣ ᠣᠷᠣᠰᠬᠠᠨ ᠨᠢᠭᠦᠷ ᠵᠢᠠᠨ ᠡᠢᠯᠡ ᠭᠠᠷᠭᠠᠵᠤ ᠬᠡᠪᠳᠡᠪᠡ᠃
ᠣᠯᠠᠨ ᠲᠠᠢᠴᠢᠭᠣᠳ ᠣᠨᠣᠨ ᠦ ᠰᠢᠭᠣᠢ ᠵᠢ ᠬᠡᠳᠦ ᠣᠳᠠᠭᠠ ᠨᠡᠩᠵᠢᠭᠡᠳ ᠤᠰᠤᠨ ᠦ ᠬᠠᠷᠭᠢ ᠳᠤ ᠬᠡᠪᠳᠡᠵᠦ ᠪᠠᠢᠭᠰᠠᠨ ᠲᠡᠮᠦᠵᠢᠨ ᠢ ᠣᠯᠵᠣ ᠦᠵᠡᠭᠰᠡᠨ ᠦᠭᠡᠢ᠃ ᠲᠡᠮᠦᠵᠢᠨ ᠢᠩᠭᠢᠭᠡᠳ ᠡᠨᠡ ᠣᠳᠠᠭᠠᠨ ᠦ ᠠᠮᠢ ᠨᠠᠰᠣᠨ ᠦ ᠠᠶᠣᠯ ᠲᠦᠩᠰᠢᠭᠦᠷᠢ ᠡᠴᠡ ᠠᠮᠣᠷ ᠮᠡᠨᠳᠦ ᠮᠣᠯᠲᠣᠷᠠᠭᠰᠠᠨ ᠪᠠᠢᠨᠠ᠃
ᠲᠡᠮᠦᠵᠢᠨ ᠬᠣᠵᠢᠮ ᠨᠢ ᠠᠷᠭᠠ ᠣᠬᠠᠭᠠᠨ ᠦ ᠢᠳᠡ᠂ ᠠᠭᠲᠠ ᠬᠦᠯᠦᠭ ᠦᠨ ᠲᠣᠭᠣᠷᠠᠢ ᠪᠠᠷ ᠠᠯᠲᠠᠨ ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ ᠵᠢ ᠳᠣᠩᠰᠣᠯᠭᠠᠭᠰᠠᠨ ᠪᠣᠭᠳᠠ ᠪᠠᠭᠠᠲᠣᠷ ᠪᠣᠯᠵᠡᠢ᠃⤵︎
ʊxa:n sərgə̌lə̌ŋ təmuʤin
təmuʤin baga:sa:n maʃ səʧin ɔjʊ:n ʊxa:ntæ: jum
nəgə̌n ʊda: təmuʤin tæ:ʧgʊ:d æ:mǎgt bærigdǎʤæ:
tər tæ:ʧgʊ:d æ:mǎgi:n xʏrɪm næ:ri: dælɪmdʊ:lǎn xœrɪʊla:sa:n dʊta:ʤ gara:d ɔnɔ̌ni: ʃʊgʊɪd nʊ:gdʤæ:
gətə̌l ʃʊgʊɪd nʊ:bǎl dæ:sǎnd amarxǎn sərə̌gdə:sə:n æ:ga:d mon dɔ:rɔ: ʊsǎnd ɔrɔ:d ʊsni: xargid doŋgo:n ʊs ʊrʊ: ʊrsgǎn nu:rə:n il gargǎʤ xəbtə̌b
ɔlɔ̌n tæ:ʧgʊ:d ɔnɔ̌ni: ʃʊgʊɪg xəd ʊda: nəgʤə:d ʊsǎni: xargid xəbtə̌ʤ bæ:sǎn təmuʤini: ɔlʤ uʤsə̌ngui
təmuʤin iŋgə:d ʊda:ni: æm nasni: ajʊ:l tugʃu:rə:s amǎr ənd mʊltǎsǎn bæ:n
təmuʤin xɔʤim n arǎg ʊxa:ni: id agt xolǒgi:n tʊ:ræ:ga:r altǎn dəlxi:g dɔŋslɔ̌gsɔ̌n bɔgd ba:tǎr bɔlʤæ:
Ухаан сэргэлэн Тэмүжин
Тэмүжин багаасаа маш цэцэн оюун ухаантай юм.
Нэгэн удаа Тэмүжин Тайчууд аймагт баригджээ. Тэр Тайчууд аймгийн хурим найрыг далимдуулан хориулоосоо дутааж гараад Ононы шугуйд нуугджээ. Гэтэл шугуйд нуувал дайсанд амархан сэрэгдэхээсээ айгаад мөн дороо усанд ороод усны харгид дөнгөө ус уруу урсган нүүрээ ил гаргаж хэвтэв.
Олон Тайчууд Ононы шугуйг хэд удаа нэгжээд усны харгид хэвтэж байсан Тэмүжинийг олж үзсэнгүй. Тэмүжин ингээд энэ удааны амь насны аюул түгшүүрээс амар мэнд мултарсан байна.
Тэмүжин хожим нь арга ухааны ид, агт хөлөгийн туурайгаар алтан дэлхийг донсолгосон богд баатар болжээ.
| ᠣᠬᠠᠭᠠᠨ (uxaɣan) |
ʊxa:n ухаан 【mind, intellect】 【智慧, 智力, 理性】 |
| ᠰᠡᠷᠭᠦᠯᠡᠩ (sergüleng) |
sərgə̌lə̌ŋ сэргэлэн 【intellegent, alert】 【聪明的】 |
| ᠲᠡᠮᠦᠵᠢᠨ (temüǰin) |
təmuʤin Тэмүжин 【Temujin】 【学, 学习】 |
| ᠮᠠᠰᠢ (masi) |
maʃ маш 【extremely, very】 【极, 很】 |
| ᠰᠡᠴᠡᠨ (sečen) |
səʧin цэцэн (注)(Note) 【brilliant, intelligent】 【聪明的】 |
| ᠣᠶᠣᠨ (oyun ~ uyun) |
ɔjʊ:n ~ ʊjʊ:n оюун 【intellect, mind, wisdom, spirit】 【智慧, 智力, 理性】 |
| ᠣᠳᠠᠭᠠ (udaɣ-a) |
ʊda: удаа 【time (one time)】 【次, 回, 遍】 |
| ᠲᠠᠢᠴᠢᠭᠣᠳ (taičiɣud) |
tæ:ʧgʊ:d Тайчууд 【Tayichiud】 【泰亦赤兀惕】 |
| ᠠᠢᠮᠠᠭ (aimaɣ) |
æ:mǎg аймаг 【clan】【部落】【氏族】 |
| ᠪᠠᠷᠢᠭᠳᠠᠬᠤ (bariɣdaxu) |
bærigdǎx баригдах 【(passive of ᠪᠠᠷᠢᠬᠤ)↓, to be caught】 【(ᠪᠠᠷᠢᠣᠣ的被动态)↓, 被逮捕, 被拘捕】 |
| ᠪᠠᠷᠢᠬᠤ (barixu) |
bærix барих 【to hold, catch, grasp】【拿, 抓】 【捕まえる】 |
| ᠬᠣᠷᠢᠮ ᠨᠠᠢᠷ (xurim nair) |
xʏrɪm næ:r хурим найр 【festivity, banquet】 【宴会】 |
| ᠳᠠᠯᠢᠮᠳᠠᠭᠣᠯᠬᠤ (dalimdaɣulxu) |
dælɪmdʊ:lǎx далимдуулах 【(causative of ᠳᠠᠯᠢᠮᠳᠠᠬᠤdælɪmdǎx далимдах)↓, seize the moment or opportunity】 【(ᠳᠠᠯᠢᠮᠳᠠᠬᠤ的使动态)↓, 趁机, 借机, 趁隙, 乘便】 |
| ᠳᠠᠯᠢᠮᠳᠠᠬᠤ (dalimdaxu) |
dælɪmdǎx далимдах 【to take advantage of the right moment】 【趁机, 借机, 趁隙, 乘便】 |
| ᠬᠣᠷᠢᠭᠣᠯ (xoriɣul) |
xœrɪʊl хориул 【enclosure, barricade】 【圈, 柵栏, 囚笼】 |
| ᠳᠣᠲᠠᠭᠠᠬᠤ (dutaɣaxu) |
dʊta:x дутаах 【to flee, run away】 【逃, 逃跑, 逃窜】 |
| ᠭᠠᠷᠬᠤ (ɣarxu) |
garǎx гарах 【to go away from, leave】 【出, 出去, 出来】 |
| ᠣᠨᠣᠨ (onon) |
ɔnɔ̌n Онон 【Onon River】 【鄂嫩河】 |
| ᠰᠢᠭᠣᠢ (siɣui) |
ʃʊgʊɪ шугуй 【thicket, grove, forest】 【林, 森林】 |
| ᠨᠢᠭᠣᠭᠳᠠᠬᠤ (niɣuɣdaxu) |
nʊ:gdǎx нуугдах 【(passive of ᠨᠢᠭᠣᠬᠤ nʊ:x нуух)↓, to be hidden, concealed】 【(ᠨᠢᠭᠣᠬᠤ的被动态)↓, 藏, 潜藏, 潜伏, 躲藏】 |
| ᠨᠢᠭᠣᠬᠤ (niɣuxu) |
nʊ:x нуух 【to hide, conceal】 【躲, 躲藏, 隐匿】 |
| ᠭᠡᠲᠡᠯᠡ (getel-e) |
gətə̌l гэтэл 【but】 【但, 但是】 |
| ᠠᠮᠠᠷᠬᠠᠨ (amarxan) |
amǎrxǎn амархан 【easily】 【容易, 方便】 |
| ᠰᠡᠷᠡᠭᠳᠡᠬᠦ (seregdexü) |
sərə̌gdə̌x сэрэгдэх 【(passive of ᠰᠡᠷᠡᠬᠦ)↓, to feel (a certain sensation)】 【(ᠰᠡᠷᠡᠬᠦ的被动态)↓, 感觉, 感知, 感到】 |
| ᠰᠡᠷᠡᠬᠦ (serexü) |
sərə̌x сэрэх 【to wake up, feel, sense】 【感觉, 感触, 感知】 |
| ᠠᠶᠣᠬᠤ (ayuxu) |
æ:x айх 【to fear, be afraid】 【怕, 害怕】 |
| ᠮᠦᠨ ᠳᠣᠣᠷᠠ (mön) |
mon dɔ:rɔ: мөн дороо 【immediately】 【马上】 |
| ᠬᠠᠷᠭᠢ (xargi) |
xargi харги 【rapids】 【急流】 |
| ᠳᠦᠩᠭᠡ (döngge) |
doŋgǒ дөнгө 【cangue】 【枷】 |
| ᠣᠷᠣᠭᠣ (uruɣu) |
ʊrʊ: уруу 【downward, towards】 【向下, 朝下】 |
| ᠣᠷᠣᠰᠬᠠᠬᠤ (urusxaxu) |
ʊrsgǎx урсгах 【to cause to float】 【流送, 放】 |
| ᠨᠢᠭᠣᠷ (nigur) |
nu:r нүүр 【face】 【脸, 面, 脸面】 |
| ᠢᠯᠡ ᠭᠠᠷᠭᠠᠬᠤ (ile ɣarɣaxu) |
il gargǎx ил гаргах 【to expose】 【露出】 |
| ᠬᠡᠪᠲᠡᠬᠦ (xebtexü) |
xə̌btə̌x хэвтэх 【to lie down, recline】 【躺】 |
| ᠬᠡᠳᠦ (xedü) |
xɘd хэд 【several】 【几】 |
| ᠨᠡᠩᠵᠢᠬᠦ (nengǰixü) |
nəgʤix ~ nəŋʤix нэгжих 【to search, conduct a search】 【搜, 搜查, 搜索】 |
| ᠣᠯᠵᠣ ᠦᠵᠡᠬᠦ (olǰu üǰexü) |
ɔlʤ uʤix олж үзэх 【to find, see】 【看得见】 |
| ᠠᠮᠢ ᠨᠠᠰᠣ (ami nasun) |
æm nas амь нас 【life】 【生命】 |
| ᠠᠶᠣᠯ ᠲᠦᠭᠰᠢᠭᠦᠷᠢ (ayul tügsigüri) |
ajʊ:l tu:gʃu:r аюул түгшүүр 【fear, danger, risk】 【惊险, 风险】 |
| ᠠᠮᠣᠷ ᠮᠡᠨᠳᠦ (amur mendü) |
amǎr mənd амар мэнд 【safely】 【安康, 平安, 安宁】 |
| ᠮᠣᠯᠲᠣᠷᠠᠬᠤ (multuraxu) |
mʊltrǎx мултрах 【to break loose, become free】 【脱落, 脱出】 |
| ᠬᠣᠵᠢᠮ (xoǰim) |
xɔʤɪm хожим 【later, future】 【后, 以后, 后来】 |
| ᠠᠷᠭᠠ ᠣᠬᠠᠭᠠᠨ (arɣ-a uxaɣan) |
arǎg ʊxa:n арга ухаан 【stratagem】 【计策, 计谋, 方法】 |
| ᠢᠳᠡ (ide) |
id ид 【force, vigour, skill】 【拜会, 参见, 晋谒】 |
| ᠠᠭᠲᠠ ᠬᠦᠯᠦᠭ (aɣta xülüg ~ aɣta xölög) |
agt xulə̌g ~ agt xolǒg агт хөлөг ~ агт хүлэг 【steed, charger, mount】 【骏马】 |
| ᠲᠣᠭᠣᠷᠠᠢ (tuɣurai) |
tʊ:ræ: туурай 【hoof】 【蹄】 |
| ᠠᠯᠲᠠ (alta) |
alt алт 【gold】 【黄金】 |
| ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ (delexei) |
dəlxi: дэлхий 【world】 【世界】 |
| ᠳᠣᠩᠰᠣᠯᠭᠠᠬᠤ (dongsolɣaxu) |
dɔŋsɔ̌lgɔ̌x донсолгох 【(causative of ᠳᠣᠩᠰᠣᠯᠬᠤ dɔŋslɔ̌x донслох) to alarm, terrify】 【(ᠳᠣᠩᠰᠣᠯᠬᠤdɔŋslɔ̌x донслох 的使动态）震动, 震撼, 撼动, 动摇】 |
| ᠳᠣᠩᠰᠣᠯᠬᠤ (dongsolxu) |
dɔŋslɔ̌x донслох 【to shake, sway】 【震, 撼, 震撼, 震动】 |
| ᠪᠣᠭᠳᠠ (boɣda) |
bɔgd богд 【holy, august】 【圣, 圣贤】 |
| ᠪᠠᠭᠠᠲᠣᠷ (baɣatur) |
ba:tǎr баатар 【hero】 【英雄】 |
| ᠰᠡᠴᠡᠨ | Сэчэн is normally ᠴᠡᠴᠡᠨ цэцэн in Mongolia. (回去) (Back) |
