||
A wonderful story about an itinerant monk. Such monks were ambivalent figures in Mongolia, often more roguish than religious, more cunning than pious. (From Явган Үлгэр, ISBN 978-7-5311-6231-5)巡回和尚的故事。 这种和尚是蒙古的矛盾的数字，往往诡诈心赛过宗教心，狡猾赛过虔诚。
ᠰᠡᠴᠡᠨ ᠪᠠᠳᠢᠷᠴᠢᠨ
ᠡᠷᠲᠡ ᠣᠷᠢᠳᠣ ᠴᠠᠭ ᠲᠣ ᠶᠡᠬᠡ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠨᠢᠭᠡ ᠠᠢᠯ ᠪᠠᠢᠵᠡᠢ ᠭᠡᠨᠡ᠃ ᠲᠡᠷᠡ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠦ ᠬᠢ ᠶᠠᠳᠠᠭᠣ ᠬᠣᠭᠣᠰᠣᠨ ᠬᠦᠮᠦᠨ ᠳᠤ ᠠᠶᠠᠭᠠ ᠴᠣ ᠴᠠᠢ ᠠᠮᠰᠠᠭᠤᠯᠵᠤ ᠲᠠᠪᠠᠭ ᠲᠠᠢ ᠢᠳᠡᠭᠡ ᠦᠵᠡᠭᠦᠯᠳᠡᠭ ᠦᠭᠡᠢ ᠪᠠᠷ ᠪᠠᠷᠠᠬᠤ ᠦᠭᠡᠢ ᠬᠠᠷᠢᠨ ᠵᠠᠶᠠᠭᠠ ᠮᠠᠭᠣᠲᠠᠢ ᠭᠣᠶᠣᠯᠭᠠᠴᠢᠨ ᠭᠡᠵᠦ ᠲᠡᠳᠡᠨ ᠳᠤ ᠳᠡᠭᠡᠷᠡᠯᠬᠡᠵᠦ᠂ ᠨᠣᠯᠮᠣᠵᠣ ᠵᠣᠳᠣᠳᠠᠭ ᠪᠠᠢᠵᠡᠢ ᠭᠡᠨᠡ᠃
ᠭᠡᠲᠡᠯᠡ ᠲᠡᠭᠦᠨ ᠢ ᠨᠢ ᠮᠡᠳᠡᠳᠡᠭ ᠨᠢᠭᠡ ᠪᠠᠲᠢᠷᠴᠢᠨ ᠲᠡᠷᠡ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠦ ᠳᠤ ᠣᠴᠢᠬᠣ ᠭᠡᠵᠦ ᠶᠠᠪᠣᠲᠠᠯᠠ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠦ ᠡᠬᠡᠨᠡᠷ ᠪᠠᠷᠠ ᠵᠢ ᠨᠢ ᠬᠠᠷᠠᠭᠠᠳ ᠭᠡᠷ ᠦᠨ ᠵᠢᠠᠨ ᠡᠭᠦᠳᠡᠨ ᠳᠤ ᠳᠡᠭᠡᠰᠦ ᠲᠠᠲᠠᠵᠤ᠂ ᠬᠥᠯ ᠬᠤᠷᠢᠭᠰᠠᠨ ᠲᠣᠬᠢᠶᠠ ᠪᠣᠯᠭᠠᠵᠤ ᠭᠡᠨᠡ᠃ ᠪᠠᠳᠢᠷᠴᠢᠨ ᠰᠢᠭᠣᠳ ᠶᠠᠪᠣᠭᠠᠳ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠦ ᠭᠠᠳᠠᠨᠠ ᠣᠴᠢᠵᠤ ᠬᠠᠪᠴᠢᠭ ᠡᠭᠦᠷᠭᠡ ᠪᠡᠨ ᠬᠠᠶᠠᠭᠠᠨ ᠳᠤ ᠨᠢ ᠪᠠᠭᠣᠯᠭᠠᠵᠡᠢ᠃ ᠲᠡᠭᠡᠲᠡᠯᠡ᠂ ᠲᠡᠭᠦᠨ ᠦ ᠴᠢᠮᠡᠭᠡ ᠪᠡᠷ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠦ ᠡᠬᠡᠨᠡᠷ ᠭᠠᠷᠴᠤ ᠢᠷᠡᠭᠡᠳ᠄
《ᠪᠠᠳᠢᠷᠴᠢᠨ ᠭᠣᠸᠠᠢ! ᠮᠠᠨ ᠦ ᠬᠢ ᠬᠥᠯ ᠬᠣᠷᠢᠭᠰᠠᠨ ᠪᠠᠢᠨᠠ ᠰᠢᠦ ᠳ᠋ᠡ》 ᠭᠡᠵᠡᠢ᠃ ᠪᠠᠰᠠ ᠭᠡᠷ ᠳᠣᠲᠣᠷᠠ ᠠᠴᠠ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠪᠦᠳᠦᠭᠦᠨ ᠳᠠᠭᠤ ᠪᠠᠷ᠄
《ᠮᠠᠨ ᠦ ᠬᠢ ᠬᠥᠯ ᠬᠣᠷᠢᠭᠠᠲᠠᠢ ᠪᠠᠢᠭᠠ! ᠴᠠᠭᠠᠰᠢ ᠪᠠᠨ ᠪᠤᠰᠢᠭᠤ ᠵᠠᠢᠯᠠ ᠬᠦ᠋!》 ᠭᠡᠵᠦ ᠬᠥᠭᠡᠭᠡᠵᠦ ᠭᠡᠨᠡ᠃
ᠲᠡᠭᠡᠬᠦ ᠪᠡᠷ ᠨᠢ ᠪᠠᠳᠢᠷᠴᠢᠨ ᠭᠡᠷ ᠦᠨ ᠪᠠᠷᠠᠭᠤᠨ ᠤᠷᠢᠳᠤ ᠬᠠᠲᠠᠪᠴᠢ ᠪᠠᠷ ᠭᠠᠷ ᠵᠢᠠᠨ ᠰᠢᠷᠭᠤᠭᠤᠯᠵᠤ ᠣᠷᠤᠭᠤᠯᠤᠭᠠᠳ ᠠᠯᠠᠭᠠ ᠪᠠᠨ ᠲᠣᠰᠴᠠᠢ᠃ ᠭᠡᠷ ᠲᠣ ᠠᠴᠠ ᠥᠨᠥ ᠬᠠᠷᠠᠮᠴᠢ ᠪᠠᠶᠠᠨ᠄
《ᠴᠢ ᠮᠠᠭᠤ ᠭᠤᠶᠤᠯᠭᠠᠴᠢᠨ ᠶᠠᠭᠠᠭᠢᠬᠤ ᠭᠡᠵᠤ ᠬᠠᠲᠠᠪᠴᠢ ᠪᠠᠷ ᠭᠠᠷ ᠵᠢᠠᠨ ᠣᠷᠤᠭᠤᠯᠵᠤ ᠪᠠᠢᠭᠠ ᠶᠤᠮ ᠪᠤᠢ ᠬᠥ᠋!》 ᠭᠡᠵᠦ ᠠᠭᠤᠷᠰᠠᠨ ᠵᠠᠩᠨᠠᠵᠡᠢ᠃ ᠲᠡᠭᠡᠬᠦ ᠳᠥ ᠰᠡᠴᠡᠨ ᠪᠠᠳᠢᠷᠴᠢᠨ᠄
《ᠲᠠᠨ ᠦ ᠴᠢᠨᠢ ᠬᠥᠯ ᠬᠣᠷᠢᠭᠠᠳᠠᠢ ᠭᠡᠰᠡᠨ ᠪᠣᠯᠬᠤ ᠠᠴᠠ ᠪᠢᠰᠢ ᠭᠠᠷ ᠬᠣᠷᠢᠭᠠᠲᠠᠢ ᠭᠡᠵᠦ ᠬᠡᠯᠡᠭᠡ ᠦᠭᠡᠢ ᠰᠢᠦ ᠳ᠋ᠠ᠂ ᠲᠡᠭᠡᠬᠦ ᠪᠡᠷ ᠪᠢ ᠬᠣᠷᠢᠭᠠ ᠲᠠᠢ ᠬᠥᠯ ᠵᠢᠠᠨ ᠭᠠᠳᠠᠭᠠ ᠴᠢᠨᠢ ᠭᠢᠰᠭᠢᠭᠡᠳ ᠬᠣᠷᠢᠭᠠ ᠦᠭᠡᠢ ᠭᠠᠷ ᠵᠢᠠᠨ ᠬᠠᠲᠠᠪᠴᠢ ᠪᠠᠷ ᠴᠢᠨᠢ ᠣᠷᠤᠭᠤᠯᠤᠭᠰᠠᠨ ᠶᠣᠮ᠂ ᠪᠠᠳᠢᠷᠴᠢᠨ ᠨᠠᠳᠠ ᠢᠳᠡᠬᠦ ᠤᠤᠭᠤᠬᠤ ᠥᠭᠭᠦᠭᠡᠳᠡᠭᠡ!《 ᠭᠡᠳ ᠭᠡᠷ ᠲᠤ ᠣᠷᠤᠭᠤᠯᠤᠭᠰᠠᠨ ᠭᠠᠷ ᠵᠢᠠᠨ ᠰᠠᠷᠪᠠᠯᠵᠠᠭᠤᠯᠤᠨ ᠬᠠᠨᠠ ᠵᠢ ᠮᠠᠭᠠᠵᠢᠯᠠᠨ ᠱᠡᠵᠢᠭᠢᠨᠠᠭᠤᠯᠵᠤ ᠭᠡᠨᠡ᠃ ᠲᠡᠭᠡᠬᠦ ᠪᠡᠷ ᠨᠢ ᠥᠨᠥ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠭᠠᠷ ᠳᠡᠭᠡᠷᠡ ᠨᠢ ᠠᠭᠠᠷᠤᠤᠯ᠂ ᠥᠷᠥᠮᠡ ᠲᠠᠯᠪᠢᠵᠤ᠄
ᠨ《ᠠᠭᠠᠳᠤ ᠪᠣᠵᠠᠷ ᠭᠠᠷ ᠵᠢᠠᠨ ᠠᠪ ᠬᠦ᠋》 ᠭᠡᠳ ᠭᠠᠷ ᠤᠷᠤᠭᠤ ᠨᠢ ᠦᠨᠡᠰᠦᠨ ᠦ ᠤᠳᠬᠤᠭᠤᠷ ᠵᠢᠠᠷ ᠴᠣᠬᠢᠵᠤ ᠭᠡᠨᠡ᠃
ᠪᠠᠳᠢᠷᠴᠢᠨ ᠤᠯᠠᠮ ᠳᠤᠷᠠ ᠦᠭᠡᠢ ᠨᠢ ᠬᠦᠷᠴᠦ᠄ 《ᠠᠤᠬᠤ ᠪᠠᠢᠲᠠᠯᠠ ᠪᠠᠷ ᠪᠢ ᠲᠠᠨ ᠦ ᠳᠤ ᠬᠠᠲᠠᠪᠴᠢ ᠪᠠᠷ ᠭᠠᠷ ᠵᠢᠠᠨ ᠣᠷᠤᠭᠤᠯᠳᠠᠭ ᠶᠣᠮ ᠤᠤ? ᠥᠭᠯᠢᠭᠡ ᠦᠭᠡᠢ ᠪᠠᠢᠲᠠᠯᠠ ᠪᠠᠨ ᠲᠠᠨ ᠦ ᠬᠢ ᠮᠢᠨᠦ ᠵᠠᠮ ᠳᠤ ᠪᠠᠭᠤᠭᠠᠳ᠂ ᠭᠠᠷ ᠳᠡᠭᠡᠷ ᠡ ᠦᠷᠦᠮᠡ᠂ ᠠᠭᠠᠷᠤᠤᠯ ᠲᠠᠯᠪᠢᠳᠠᠭ ᠶᠤᠮ ᠦᠦ? ᠥᠭᠡᠷᠡ ᠴᠤ ᠪᠠᠰᠠ ᠥᠭᠯᠢᠭᠡ ᠠᠪᠣᠯᠭᠠ ᠪᠠᠢᠬᠤ ᠯᠠ ᠶᠣᠰᠤᠲᠠᠢ ᠳᠠ》 ᠭᠡᠳ ᠭᠠᠷ ᠵᠢᠠᠨ ᠣᠯᠠᠮ ᠰᠠᠪᠢᠯᠵᠠᠭᠤᠯᠤᠨ ᠬᠠᠭᠠᠯᠭᠠ ᠬᠠᠨᠠ ᠵᠢ ᠱᠠᠵᠢᠭᠨᠢᠠᠭᠤᠯᠤᠨ ᠮᠠᠭᠠᠵᠢᠭᠰᠠᠨ ᠳᠤ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠠᠶᠤᠵᠤ ᠨᠢᠭᠡ ᠰᠢᠷᠠ ᠴᠠᠢ ᠥᠭᠴᠦ ᠭᠡᠨᠠ᠃
ᠪᠠᠳᠢᠷᠴᠢᠨ᠄ 《ᠴᠢᠮᠠ ᠵᠢ ᠰᠥᠨᠢ ᠤᠨᠲᠠᠵᠤ ᠪᠠᠢᠬᠤ ᠳᠤ ᠪᠠᠷᠠᠭᠤᠨ ᠡᠮᠦᠨᠡ ᠵᠦᠭ ᠦᠨ ᠲᠠᠮᠤ ᠵᠢᠨ ᠣᠷᠤᠨ ᠠᠴᠠ ᠳᠤᠬᠤᠨ ᠳᠡᠭᠡᠷᠡ ᠪᠠᠨ ᠳᠣᠯᠣᠭᠠᠨ ᠤᠯᠠᠭᠠᠨ ᠨᠢᠳᠦ ᠲᠠᠢ ᠡᠷᠯᠢᠭ ᠦᠨ ᠠᠮᠴᠢ -- ᠴᠢᠳᠭᠦᠷ ᠢᠷᠡᠵᠤ᠂ ᠲᠠᠨ ᠦᠨ ᠬᠠᠲᠠᠪᠴᠢ ᠪᠠᠷ ᠮᠥᠨ ᠯᠠ ᠢᠩᠭᠢᠵᠦ ᠭᠠᠷ ᠵᠢᠠᠨ ᠣᠷᠤᠭᠤᠯᠵᠤ᠂ ᠶᠠᠳᠠᠭᠣᠴᠤᠳ ᠲᠣ ᠳᠡᠭᠡᠷᠡᠯᠭᠡᠳᠡᠭ ᠦᠨ ᠴᠢᠨᠢ ᠭᠠᠷᠢᠭᠤ ᠳᠤ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠲᠠᠨ ᠢ ᠰᠢᠳᠭᠡᠭᠡᠳᠡ ᠠᠪᠳᠠᠷᠠ ᠲᠠᠢ ᠠᠯᠲᠠᠨ ᠵᠢ ᠴᠢᠨᠢ ᠠᠪᠣᠨᠠ ᠳᠠ》ᠭᠡᠳ ᠳᠠᠬᠢᠨ ᠭᠠᠷ ᠵᠢᠠᠨ ᠰᠠᠷᠪᠠᠯᠵᠠᠭᠤᠯᠵᠠᠢ᠃
ᠪᠠᠶᠠᠨ᠂ ᠡᠬᠨᠡᠷ ᠲᠡᠢ ᠪᠡᠨ ᠬᠣᠶᠠᠭᠤᠯᠠ ᠡᠨᠡ ᠦᠭᠡᠨ ᠡᠴᠡ ᠶᠡᠬᠡᠭᠡᠬᠡᠨ ᠰᠡᠵᠢᠭᠯᠡᠵᠦ ᠠᠶᠤᠭᠠᠳ ᠲᠡᠷᠡ ᠳᠣᠣᠷᠠ ᠪᠠᠨ ᠠᠪᠳᠠᠷᠠ ᠪᠠᠨ ᠠᠭᠤᠳᠠᠯᠠᠭᠠᠳ ᠠᠯᠲᠠᠨ ᠪᠦᠭᠡᠴᠢ ᠪᠡᠨ ᠭᠠᠷᠭᠠᠵᠤ ᠭᠠᠷ ᠳᠡᠭᠡᠷᠡ ᠨᠢ ᠲᠠᠯᠪᠢᠭᠠᠳ᠄
ᠳᠣᠯᠣᠭᠠᠨ ᠤᠯᠠᠭᠠᠨ ᠨᠢᠳᠦ ᠲᠡᠢ ᠴᠢᠳᠭᠦᠷ ᠢ ᠨᠠᠭᠠᠰᠢ ᠨᠢ ᠢᠷᠡᠭᠦᠯᠬᠦ ᠦᠭᠡᠢ ᠭᠠᠷ ᠪᠠᠢᠨᠠ ᠤᠤ?》 ᠭᠡᠵᠦ ᠭᠤᠶᠤᠵᠠᠢ᠃
ᠲᠡᠭᠡᠬᠦ ᠳᠤ ᠪᠠᠳᠢᠷᠴᠢᠨ᠄ 《ᠳᠣᠯᠣᠭᠠᠨ ᠤᠯᠠᠭᠠᠨ ᠨᠢᠳᠦ ᠲᠡᠢ ᠴᠢᠳᠭᠦᠷ ᠴᠢᠮᠠ ᠵᠢ ᠡᠨᠡ ᠬᠡᠪ ᠵᠢᠠᠷ ᠡᠩ ᠦᠨ ᠶᠠᠳᠠᠭᠤᠴᠤᠳ ᠲᠣ ᠡᠷᠡᠯᠭᠡᠵᠦ ᠪᠠᠢᠪᠠᠯ ᠬᠡᠵᠢᠶᠡ ᠴᠤ ᠢᠷᠡᠬᠦ ᠯᠠ ᠪᠠᠢᠬᠤ》 ᠲᠡᠵᠦ ᠬᠡᠯᠡᠭᠡᠳ ᠴᠠᠭᠠᠰᠢ ᠪᠠᠨ ᠠᠯᠬᠤᠵᠤ ᠭᠡᠨᠡ᠃
ᠬᠠᠷᠢᠮᠴᠢ ᠪᠠᠶᠠᠨ ᠡᠨᠡ ᠦᠶᠡ ᠡᠴᠡ ᠡᠬᠢᠯᠡᠭᠡᠳ ᠡᠩ ᠦᠨ ᠪᠠᠭᠤᠷᠠᠢ ᠬᠦᠮᠦᠰ ᠲᠦ ᠡᠷᠡᠯᠭᠡᠵᠦ ᠳᠡᠭᠡᠷᠡᠯᠭᠡᠬᠦ ᠪᠠᠨ ᠪᠠᠢᠵᠠᠢ ᠭᠡᠨᠡ᠃
Цэцэн бадарчин
Эрт урьд цагт их баян нэг айл байж гэнэ ээ. Тэр баяных ядуу хоосон хүнд аяга ч цай амсуулж тавагтай идээ үзүүлдэггүйгээр барахгүй харин заяа муутай гуйлагачин гэж тэдэнд дээрэлхэж, хулмаж зоддог байж гэнэ ээ.
Гэтэл туунийг нь мэддэг нэг бадарчин тэр баяныг очих гэж явтал баяны эхнэр барааг нь хараад гэрийнхээ үдэнд дээс татаж, хөл хорисон тохио болгож гэнэ ээ. Бадарчин шууд яваад баяны гадна очиж хавчаг үүргээ хапанд нь буулгажээ. Тэгтэл түүний чимээгээр баьны эхнэр гарч ирээд᠄
"Бадарчин гуай! Манайх хөл хорисон байна шүү дээ" гэжээ. Бас гэр дотроос баьн бүдүүн дуугаар:
"Манайх хөл хориотой байна! Цаашаа бушуу зайл хөө!" гэж хөөж гэнэ ээ.
Тэгэхээр нь бадарчин гэрийн баруун урьд хатавчаар гараа шургуулж оруулаад алгаа тосчэй. Гэртээс өнөө харамч баян:
"Чи муу гуйлагчин яах гэж хатавчаар гараа оруулж байгаа юм бэ хөө!" гэж уурсан загнажээ. Тэгэхэд цэцэн бадарчин:
"Таны чинь хөл хоротой гэсэн голхоос биш гар хориотой гэж хэлээгүй шүү дээ, тэгэхээр би хориотой хйлөө гадна чинь гишгээд хорогүй гараа хатавчаар чинь оруулсон юм. Бадарчин надд идэх уух өгөөдөх!" гээд гэрт оруулсан гараа сарвалзуулан ханыг маажлан шажигнуулаж гэнэ ээ. Тэгэхээр нь өнөө баян гар дээр нь ааруул, өрөм тавиж:
Бадарчин улам дургүй нь хүрч: "Авах байтлаа би танайд хатавчаар гараа оруулдаг юм уу? Өглөггүй байтлаа танай миний замд буугаад, гар дээр өрөм, ааруул тавьдаг юм уу? Өөр ч бас өглөг авлага байх л ёстой да" гээд гараа улам савалзуулан хаалга ханыг шажигнуулан маажсанд баьн айж нэг шар цай өгч гэнэ ээ.
Бадарчин: "Чамайг шөнө унтаж байхад баруун өмнө зүгийн тамын орноос духан дээрээ долоон улаан нүдтэй эрлэгийн элч -- чөтгөр ирж, таны гэрийн хатавчаар мөн л ингээж гараа оруулж, ядуучуудад дээрэлхдэгийн чинь хариуд баьн таныг шийтгээд авдартай алтыг чинь авна даа" гээд дахин гараа сарвалзуулжээ.
Баян, эхнэртэйгээ хоёулаа энэ үгнээс ихээхэн сэжиглэж айгаад тэр дороо авдараа үүдлаад алтан бөгжөө гаргаж гар дээр нь тавиад:
"Долоон улаан нүдгэй чөтгрийг нааш нь ирүүлэхгүй гар байна уу?" гэж гуйжээ.
Тэгэхэд бадарчин: "Долоон улаан нүдтэй чөтгөр чамайг энэ хэвээрээ энгийн ядуучуудад эрэлхэж байвал хэзээ ч ирэх л байх" гэж хэлээд, цаашаа алхаж гэнэ ээ.
Харамч баян энэ үенээс эхлээд энгийн буурай хүмүүст эрэлхэж гэрэлгэжээ байж гэнэ ээ.
| ᠰᠠᠴᠠᠨ (sečen) |
səʧin сэцэн (注)(Note) 【intelligent, clever, wise】 【英明的, 聪慧的】 |
| ᠪᠠᠳᠢᠷᠴᠢᠨ (badirčin) |
bædʧɪrɪn бадарчин 【mendicant monk, itinerant monk】 【募化者僧, 托钵僧】 |
| ᠠᠮᠰᠠᠭᠤᠯᠬᠤ (amsaɣulxu) |
amsʊ:lǎx амсуулах 【allow to taste, give a taste of】 【让尝味】 |
| ᠪᠠᠷᠠᠬᠤ ᠦᠭᠡᠢ (baraxu ügei) |
barǎx gui барахгүй 【not only】 【不只是，不仅是】 |
| ᠳᠡᠭᠡᠷᠡᠯᠬᠡᠬᠦ (degerelxexü) |
də:rlə̌xə̌x дээрэлхэх 【look down on】 【看不起】 |
To be continued
| ᠰᠡᠴᠡᠨ | Сэчэн is normally ᠴᠡᠴᠡᠨ цэцэн in Mongolia. (回去) (Back) |
