||
ᠡᠷᠡᠭᠦᠯ ᠴᠢᠭᠢᠷᠠᠭ ᠪᠡᠶᠡ ᠲᠡᠢ᠂ ᠬᠣᠷᠴᠠ ᠰᠡᠷᠭᠦᠯᠡᠩ ᠲᠠᠷᠢᠬᠢ ᠲᠡᠢ ᠪᠣᠯᠣᠶᠠ ᠭᠡᠪᠡᠯ ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ ᠴᠠᠭᠠ ᠢᠳᠡᠬᠦ ᠵᠢ ᠪᠦᠦ ᠣᠮᠲᠣᠭᠠᠢᠯᠠ᠃ ᠢᠳᠡᠭᠡ ᠬᠣᠭᠣᠯᠠᠨ ᠳᠤ ᠢᠳᠡᠰᠢᠨ ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ ᠶᠡᠷᠦ ᠡᠴᠡ ᠳᠣᠲᠠᠭᠳᠠᠵᠤ ᠪᠣᠯᠬᠣ ᠦᠭᠡᠢ ᠰᠢᠣ ᠳᠡ᠃
ᠢᠳᠡᠰᠢᠨ ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ ᠳᠤ ᠬᠦᠮᠦᠨ ᠦ ᠪᠡᠶᠡ ᠵᠢᠨ ᠦᠰᠦᠯᠲᠡ ᠪᠣᠢᠵᠢᠯᠲᠠ ᠳᠤ ᠬᠡᠷᠡᠭᠴᠡᠭᠡ ᠲᠡᠢ ᠣᠯᠠᠨ ᠵᠦᠢᠯ ᠤᠨ ᠰᠢᠮᠡ ᠲᠡᠵᠢᠭᠡᠯ ᠪᠠᠢᠳᠠᠭ᠃ ᠡᠢᠮᠦ ᠡᠴᠡ ᠶᠠᠩᠵᠣ ᠪᠦᠷᠢ ᠵᠢᠨ ᠢᠳᠡᠰᠢᠨ ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ ᠵᠢ ᠦᠷᠭᠦᠯᠵᠢ ᠢᠳᠡᠵᠦ ᠪᠠᠢᠪᠠᠯ ᠵᠣᠬᠢᠨᠠ᠃⤵︎
idə̌ʃin nɔgɔ:
əru:l ʧɪ:rǎg bəjte:, xʊrʧ sərgə̌lə̌ŋ tærxtæ: bɔlɔ̌jɔ̌ gəbə̌l nɔgɔ: ʧaga: idə̌xi: bu: ɔmtgœ:l idə: xɔ:lɔ̌nd idə̌ʃin nɔgɔ: jori:n dʊtǎʤ bɔlɔ̌xgui ʃu: də:
manæ: jori:n iddə̌g idə̌ʃin nɔgɔ: gəbə̌l, toms, lʊ:bǎŋ, ʧaga:n nɔgɔ:, gɔgɔ̌d, la:ʤʊ:, bʊrʧɪg, xaʃ, tobd xaʃ, orgǒst xəmx, sœŋgɪn, særɪmsǎg ʤərə̌g bɔlɔ̌n.
idə̌ʃin nɔgɔ:d xuni: bəjn osǒlt bœʤɪltɔ̌d xərə̌gʧɘte: ɔlɔ̌n ʤuili:n ʃim təʤə:l bæ:dǎg i:mə:s jaŋʤ buri:n idə̌ʃin nɔgɔ:g urgə̌lʤ idə̌ʤ bæ:dǎl ʤœxin.
Идшин ногоо
Эрүүл чийрэг биетэй, хурц сэргэлэн тархитай больё гэвэл, ногоо цагаа идэхийг бүү омтгойл. Идээ хоолонд идшин ногоо ерөөс дутагдаж болохгүй шүү дээ.
Манай ерийн иддэг идшин ногоо гэвэл: төмс, лууван, цагаан ногоо, гогод, лаажуу, буурцаг, хаш, төвд хаш, өргөст хэмх, сонгино, саримсаг зэрэг болно.
Идшин ногоод хүний биен өсөлт бойжилтад хэрэгцээтэй олон зүилийн шим тэжээл байдаг. Иймээс янз бүрийн идшин ногоог үргэлж идэж байвал зохино.
| ᠢᠳᠡᠰᠢ (idesi) |
idə̌ʃ идэш 【food, foodstuffs】 【食物, 食品】 |
| ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ (noɣoɣ-a) |
nɔgɔ: ногоо 【grass, greens, vegetables】 【菜, 蔬菜】 |
| ᠢᠳᠡᠰᠢᠨ ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ (idesin noɣoɣ-a) |
idə̌ʃin nɔgɔ: идшин ногоо (注)(Note) 【vegetables】 【蔬菜】 |
| ᠡᠷᠡᠭᠦᠯ ᠴᠢᠭᠢᠷᠠᠭ (eregül čigiraɣ) |
əru:l ʧɪ:rǎg эрүүл чийрэг 【healthy】 【健壮的, 健康的】 |
| ᠪᠡᠶᠡ (bey-e) |
bəj бие 【body】 【身体】 |
| ᠬᠤᠷᠴᠠ ᠰᠡᠷᠭᠦᠯᠡᠩ (xurča sergüleng) |
xʊrʧ sərgə̌lə̌ŋ хурц сэргэлэн 【sharp, acute, intelligent】 【机灵, 机警, 聪明】 |
| ᠲᠠᠷᠢᠬᠢ (tarixi) |
tærx тархи 【brain】 【脑子】 |
| ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ ᠴᠠᠭᠠ (noɣoɣ-a čaɣ-a) |
nɔgɔ: ʧaga: ногоо цагаа 【vegetables】 【蔬菜】 |
| ᠢᠳᠡᠬᠦ (idexü) |
idə̌x идэх 【to eat】 【吃】 |
| ᠪᠦᠦ (büü) |
bu: бүү 【do not】【不, 别, 勿】【氏族】 |
| ᠣᠮᠲᠣᠭᠠᠢᠯᠠᠬᠤ (omtoɣailaxu) |
ɔmtgœ:lɔ̌x омтгойлох (注)(Note) 【neglect, be careless or negligent】 【忽视, 疏忽, 怠慢, 忽略, 草率】 【くび】 |
| ᠢᠳᠡᠭᠡ ᠬᠣᠭᠣᠯᠠ (idege xoɣola) |
idə: xɔ:l идээ хоол 【food, a meal】【食品】 【食物】 |
| ᠶᠡᠷᠦ ᠡᠴᠡ (yerü eče) |
joro:s ерөөс 【generally】 【素来, 从来, 本来】 |
| ᠳᠤᠲᠠᠭᠳᠠᠬᠤ (dutaɣdaxu) |
dʊtǎgdǎx дутагдах (注)(Note) 【passive of ᠳᠣᠲᠠᠬᠤ, be insufficient】 【ᠳᠣᠲᠠᠬᠤ的被动态, 不足, 不够, 短缺】 |
| ᠳᠤᠲᠠᠬᠤ (dutaxu) |
dʊtǎx дутах 【to be insufficient, lacking】 【缺, 缺欠, 缺少】 |
| ᠪᠣᠯᠬᠣ ᠦᠭᠡᠢ (bolxu ügei) |
bɔlɔ̌xgui болохгүй 【should not, forbidden】 【不行】 |
| ᠰᠢᠦ ᠳᠡ (siü de) |
ʃu: də: шүү дээ 【particle of affirmation】 【是, 来着】 |
| ᠶᠡᠷᠦ ᠵᠢᠨ (yer yin) |
jori:n ерийн 【general】 【平常, 通常】 |
| ᠲᠥᠮᠥᠰᠥ (tömösö) |
toms төмс 【potato】 【马铃薯, 土豆】 |
| ᠯᠤᠤᠪᠠᠩ (luubang) |
lʊ:bǎŋ лууван (注)(Note) 【radish】 【萝卜】 |
| ᠴᠠᠭᠠᠨ ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ (čaɣan noɣoɣ-a) |
ʧaga:n nɔgɔ: цагаан ногоо (注)(Note) 【Chinese cabbage】 【长白菜, 白菜】 |
| ᠭᠣᠭᠣᠳ (ɣoɣod) |
gɔgɔ̌d гогод 【fragrant-flowered garlic, Chinese chives】 【韭菜】 |
| ᠯᠠᠵᠤᠤ (laǰuu) |
la:ʤʊ: лажуу 【pepper】 【辣椒】 |
| ᠪᠤᠷᠴᠠᠭ (burčaɣ) |
bʊrʧɪg буурцаг 【peas, beans】 【豆, 豆子】 |
| ᠬᠠᠰᠢ (xasi) |
xaʃ хаш 【eggplant】 【茄子】 |
| ᠲᠥᠪᠡᠳ ᠬᠠᠰᠢ (töbed xasi) |
tobd xaʃ Төвд хаш (注)(Note) 【tomato】 【番茄, 西红柿】 |
| ᠥᠷᠭᠡᠰᠦᠲᠦ ᠬᠡᠮᠬᠡ (örgesütü xemxe) |
orgǒst xəmx өргөст хэмх 【cucumber】 【黄瓜】 |
| ᠰᠣᠩᠭᠢᠨᠠ (songgin-a) |
sœŋgɪn сонгино 【onion】 【葱】 |
| ᠰᠠᠷᠢᠮᠰᠠᠭ (sarimsag) |
særɪmsǎg саримсаг (注)(Note) 【garlic】 【蒜, 大蒜】 |
| ᠵᠡᠷᠭᠡ (ǰerge) |
ʤirə̌g зэрэг 【etc.】 【等】 |
| ᠥᠰᠥᠯᠲᠡ (ösölte) |
osǒlt өсөлт 【growth, development】 【成长, 发育】 |
| ᠪᠣᠢᠵᠢᠯᠲᠠ (boiǰilta) |
bœ:ʤɪlt бойжилт 【development, growth】 【发育, 成长】 |
| ᠬᠡᠷᠡᠭᠴᠡᠭᠡ ᠲᠡᠢ (xeregčege tei) |
xərə̌gʧə:te: хэрэгцээтэй 【necessary】 【必要的, 需要的】 |
| ᠵᠦᠢᠯ (ǰüil) |
ʤuil зүйл 【type】 【种, 种类, 种别】 |
| ᠰᠢᠮᠡ ᠲᠡᠵᠢᠭᠡᠯ (sim-e teǰigel) |
ʃim təʤə:l шим тэжээл 【nutrient, nutrition】 【营养, 养分】 |
| ᠡᠢᠮᠦ ᠡᠴᠡ (eimü) |
i:mə:s иймээс 【thus】 【因此, 因而, 所以】 |
| ᠶᠠᠩᠵᠤ (yangǰu) |
janʤ ~ jaŋs янз 【form, shape, kind】 【样, 样子】 |
| ᠪᠦᠷᠢ (büri ~ böri) |
bur ~ bor бүр 【each, every】 【每, 各, 每个】 |
| ᠦᠷᠭᠦᠯᠵᠢ (ürgülǰi) |
urgə̌lʤ үргэлж 【often】 【经常, 往往】 |
| ᠵᠣᠬᠢᠬᠤ (ǰoxixu) |
ʤœxɪx зохих 【appropriate】 【合适】 |
| ᠢᠳᠡᠰᠢᠨ ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ | The title of the passage is Идшин ногоо, but in Mongolia ᠢᠳᠡᠰᠢᠨ ᠦ ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ idʃni: nɔgɔ: / идшний ногоо appears to be the normal term. (回去) (Back) |
| ᠣᠮᠳᠣᠭᠠᠢᠯᠠᠬᠤ | The verb ᠣᠮᠳᠣᠭᠠᠢᠯᠠᠬᠤɔmtgœ:lɔ̌x / омтгойлох 'to be careless of, to be indifferent to, to neglect' does not appear to be widely used in M despite being found in (most) dictionaries. Rather confusingly, the Шинэ Монгол-Хятад толь (新蒙汉词典) lists the same word at two entries: омтгойлох (ɔmtgœ:lɔ̌x, the normal form) and умтгайлах (ʊmtgælǎx, virtually never seen). (回去) (Back) |
| ᠳᠣᠲᠠᠭᠳᠠᠬᠤ | The verb ᠳᠣᠲᠠᠭᠳᠠᠬᠤ dʊtǎgdǎx / дутагдах is the passive form of ᠳᠤᠲᠠᠬᠤ dʊtǎx / дутах 'to be lacking'. What this means is that it is possible to say both ᠪᠢ ᠵᠣᠭᠣᠰ ᠳᠣᠲᠠᠵᠤ ᠪᠠᠢᠨᠠbi ʤᴐ:s dʊtǎʤ bæ:n / Би зоос дутаж байна 'I lack money' (active) and ᠨᠠᠳᠠ ᠳᠤ ᠵᠣᠭᠣᠰ ᠳᠣᠲᠠᠭᠳᠠᠵᠤ ᠪᠠᠢᠨᠠ nadǎd ʤᴐ:s dʊtǎgdǎʤ bæ:n / Надад зоос дутагдаж байна, roughly 'Money is lacked by me' (passive). (回去) (Back) |
Vegetables蔬菜
| IM | M | English 中文 |
| ᠴᠠᠭᠠᠨ ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ цагаан ногоо |
ᠪᠠᠢᠼᠠᠢ байцаа |
cabbage, incl. Chinese cabbage白菜 (回去) (Back) |
| ᠲᠥᠪᠡᠳᠦ ᠬᠠᠰᠢ төвд хаш |
ᠤᠯᠠᠭᠠᠨ ᠯᠣᠣᠯᠢ улаан лооль ᠫᠣᠮᠢᠳᠣᠷ помидор |
tomato 西红柿, 番茄 (回去) (Back) |
| ᠯᠤᠤᠪᠠᠩ луубан |
ᠴᠠᠭᠠᠨ ᠯᠤᠤᠪᠠᠩ цагаан лууван |
daikon, Oriental radish萝卜 (回去) (Back) |
| ᠰᠢᠷᠠ ᠯᠤᠤᠪᠠᠩ шар лууван ᠬᠣᠯᠣᠣᠪᠠᠩ хулууван |
ᠯᠤᠤᠪᠠᠩ лууван |
carrot胡萝卜 |
| ᠰᠠᠷᠢᠮᠰᠠᠭ саримсаг |
ᠰᠠᠷᠮᠢᠰᠤ сармис |
garlic大蒜 (回去) (Back) |
Other: The pronunciation of the accusative ending ᠵᠢ differs from M usage. From my notes, I see that teachers pronouncedᠢᠳᠡᠬᠦ ᠵᠢ as idəx i: / идэхий (M standard idəxi:g / идэхийг), and ᠨᠣᠭᠣᠭᠠ ᠵᠢ as nɔgɔ: gi / ногоогий (M standard nɔgɔ:g / ногоог).
