||
ᠬᠦᠮᠦᠨ ᠦ ᠪᠡᠶᠡ ᠵᠢ 206 (ᠬᠣᠶᠠᠷ ᠵᠠᠭᠣ ᠪᠦᠭᠡᠳ ᠵᠢᠷᠭᠣᠭᠠᠨ) ᠬᠡᠰᠡᠭ ᠶᠠᠰᠣ ᠲᠣᠯᠭᠠᠭᠣᠷᠯᠠᠵᠤ ᠪᠠᠢᠳᠠᠭ᠃ ᠶᠠᠰᠣᠨ ᠦ ᠶᠡᠬᠡ ᠪᠠᠭᠠ᠂ ᠬᠡᠯᠪᠡᠷᠢ ᠳᠦᠷᠰᠦ ᠪᠠ ᠦᠢᠯᠡᠳᠦᠯ ᠬᠡᠷᠡᠭᠴᠡᠭᠡ ᠨᠢ ᠲᠣᠰ ᠲᠣᠰ ᠠᠳᠠᠯᠢ ᠦᠭᠡᠢ᠃ ᠭᠠᠪᠠᠯᠠ ᠵᠢᠨ ᠶᠠᠰᠣ ᠬᠠᠪᠲᠠᠭᠠᠢ ᠲᠡᠭᠰᠢᠬᠡᠨ᠂ ᠬᠠᠲᠠᠭᠣ ᠪᠡᠬᠢ᠂ ᠲᠣᠯᠣᠭᠠᠢ ᠵᠢ ᠬᠠᠮᠠᠭᠠᠯᠠᠬᠤ ᠦᠢᠯᠡᠲᠦᠯ ᠲᠡᠢ᠃ ᠠᠳᠬᠣᠭᠠᠯ ᠴᠢᠮᠦᠭᠡ ᠪᠠ ᠳᠣᠮᠳᠠ ᠴᠢᠮᠦᠭᠡ ᠪᠦᠳᠦᠭᠦᠨ ᠣᠷᠲᠣ ᠪᠠᠢᠳᠠᠭ ᠵᠢᠡᠷ ᠵᠢᠡᠨ ᠬᠦᠨᠳᠦ ᠶᠠᠭᠤᠮᠠ ᠵᠢ ᠡᠷᠭᠦᠬᠦ ᠪᠣᠶᠣ ᠳᠠᠭᠠᠭᠠᠬᠤ ᠳᠤ ᠲᠣᠬᠢᠷᠠᠭᠰᠠᠨ ᠪᠠᠢᠳᠠᠭ᠃ ᠬᠠᠮᠣᠭ ᠤᠨ ᠪᠠᠭᠠ ᠭᠣᠷᠪᠠᠨ ᠬᠡᠰᠡᠭ ᠶᠠᠰᠣ ᠴᠢᠬᠢᠨ ᠳᠤ ᠪᠠᠢᠳᠠᠭ᠃ ᠳᠠᠭᠣ ᠰᠣᠨᠣᠰᠬᠣ ᠳᠤ ᠬᠡᠷᠡᠭᠴᠡᠭᠡ ᠲᠡᠢ᠃ ᠬᠠᠮᠠᠷ ᠤᠨ ᠪᠠᠭᠠᠨᠠ ᠳᠣᠲᠣᠷᠠ ᠬᠠᠷᠢᠮᠠᠬᠠᠢ ᠴᠢᠨᠠᠷ ᠲᠠᠢ ᠮᠦᠭᠡᠷᠰᠦ ᠪᠠᠢᠳᠠᠭ ᠪᠦᠭᠡᠳ ᠲᠡᠷᠡ ᠨᠢ ᠬᠠᠮᠠᠷ ᠢ ᠵᠠᠭᠠᠭᠯᠠᠨ ᠬᠣᠶᠠᠷ ᠨᠦᠬᠡ ᠲᠡᠢ ᠪᠣᠯᠭᠠᠵᠡᠢ᠃⤵︎
xuni: bəji:n jas
xuni: bəji:n 206 (hɔjɔ̌r dʃʊ: bogo:d dʒʊrga:n) xəsə̌g jas tʊlgʊ:rlǎdʒ bæ:dǎg jasni: ix bag, xəlbə̌r durs ba uildə̌l xərə̌gtʃə: n tʊs tʊsædɪlgui gabǎli:n jas xabtgæ: təgʃxə̌n, xatʊ: bəx, tɔlgæ:gi: xamga:lǎx uildə̌ltœ: atga:l tʃomǒg ba dʊnd tʃomǒg butu:n ʊrt bæ:dǎga:ra:n xund jumi: orgǒx bʊjʊ: da:xǎd tœxɔ̌rsɔ̌n bæ:dǎg xamgi:n bag gʊrbǎn xəsə̌g jas tʃixə̌nd bæ:dǎg dʊ: sɔnsxɔ̌d xərə̌gtʃə:tœ: xamǎri:n bagǎn dɔtɔ̌r xærɪmxæ: tʃanǎrtæ: mo:rs bædǎg bogo:d tər n xamǎri: dʒa:glǎn xɔjɔ̌r nuxtœ: bɔlɔ̌gdʒæ:
Хүний биеийн яс
Хүний биеийг 206 (хоёр зуу бөгөөд зургаан) хэсэг яс тулгуурлаж байдаг. Ясны их бага, хэлбэр дүрс ба үйлдэл хэрэгцээ нь тус тус адилгүй. Гавлын яс хавтгай тэгшхэн, хатуу бэх, толгойг хамгаалах үйлдэлтэй. Атгаал чөмөг ба дунд чөмөг бүдүүн урт байдагаараа хүнд юумыг өргөх буюу даахад тохирсан байдаг. Хамгийн бага гурван хэсэг яс чихэнд байдаг. Дуу сонсоход хэрэгцээтэй. Хамрын багана дотор харимхай чанартай мөөрс байдаг бөгөөд тэр нь хамрыг зааглан хоёр нүхтэй бологжээ.
| ᠬᠦᠮᠦᠨ (xömün ~ xömün) |
xun хүн 【person, human being】【人】 |
| ᠶᠠᠰᠤ (yasu) |
jas яс 【bone】【骨头】【骨】 |
| ᠪᠡᠶᠡ (bey-e) |
bəj бие 【body】【身体】【身体】 |
| ᠬᠡᠰᠡᠭ (xeseg) |
xəsə̌g хэсэг 【part, piece】【分开, 分离, 分割】【部分, 断片】 |
| ᠲᠤᠯᠭᠠᠭᠤᠷᠯᠠᠬᠤ (tulɣaɣurlaxu) |
tʊlgʊ:rlǎx тулгуурлах 【to support】【支柱, 撑住】【支える, 支持する】 |
| ᠶᠡᠬᠡ ᠪᠠᠭᠠ (yexe baɣ-a) |
ix bag их бага 【size】【大小】【大きさ】 |
| ᠬᠡᠯᠪᠡᠷᠢ ᠳᠦᠷᠰᠦ (xelberi dürsü) |
xəlbə̌r durs хэлбэр дүрс 【form, shape】【形状, 形态】【形, かっこう】 |
| ᠦᠢᠯᠡᠳᠦᠯ (üiledül) |
uildə̌l үйлдэл 【action, function】【作用, 功用】【作用】 |
| ᠬᠡᠷᠡᠭᠴᠡᠭᠡ (xeregčege) |
xərə̌gʧə: хэрэгцээ 【needs, necessities, use】 【需要, 用处】 |
| ᠲᠤᠰ ᠲᠤᠰ (tus tus) |
tʊs tʊs тус тус 【each】【各个, 各自】【それぞれ】 |
| ᠠᠳᠠᠯᠢ ᠦᠭᠡᠢ (adali ügei) |
ædɪlgui адилгүй 【not the same】【不同】【同じではない】 |
| ᠭᠠᠪᠠᠯᠠ (ɣabala) |
gabǎl гавал 【cranium, skull】【脑颅, 头盖骨】【頭蓋骨】 |
| ᠬᠠᠪᠲᠠᠭᠠᠢ (xabtaɣai) |
xabtgæ: хавтгай 【flat】【扁的, 扁平的】【平らな, 扁平な】 |
| ᠲᠡᠭᠰᠢᠬᠡᠨ (tegsixen) |
təgʃxə̌n тэгшхэн 【flattish】【较平的, 较平坦的】【平らな】 |
| ᠬᠠᠲᠠᠭᠤ (xataɣu) |
xatʊ: хатуу 【hard】【硬的】【固い】 |
| ᠪᠡᠬᠢ (bexi) |
bəx бэх 【strong, tough】【坚固, 结实, 牢固】【強固な】 |
| ᠬᠠᠮᠠᠭᠠᠯᠠᠬᠤ (xamaɣalaxu) |
xamga:lǎx хамгаалах 【to protect】【保护】【保護する, 守る】 |
| ᠠᠳᠬᠤᠭᠠᠯ (adxuɣal) |
atga:l атгаал 【humerus】【上膊骨, 肱骨】【上腕骨】 |
| ᠴᠢᠮᠥᠭᠡ (čimöge) |
tʃomǒg чөмөг 【marrowbone (bone that contains marrow)】【长骨】【髄の入っている骨】 |
| ᠳᠤᠮᠳᠠ ᠴᠢᠮᠥᠭᠡ (dumda čimöge) |
dʊnd tʃomǒg дунд чөмөг 【femur, thighbone】【大腿骨, 股骨】【大腿骨】 |
| ᠪᠦᠳᠦᠭᠦᠨ (büdügün) |
budu:n бүдүүн 【thick】【粗的, 粗大的】【太い】 |
| ᠤᠷᠲᠤ (urtu) |
ʊrt урт 【long】【长的】【長い】 |
| ᠬᠦᠨᠳᠦ (xündü) |
xund хүнд 【heavy】【重, 沉】【重い】 |
| ᠶᠠᠭᠤᠮᠠ (yaɣum-a) |
jum юм 【thing】【东西】【物】 |
| ᠡᠷᠭᠦᠬᠦ (ergüxü) |
orgǒx өргөх 【to raise, lift up, elevate】【举, 抬, 托, 举起】【持ち上げる】 |
| ᠪᠤᠶᠤ (buyu) |
bʊjʊ: буюу 【or】【或, 或者】【または, あるいは】 |
| ᠳᠠᠭᠠᠭᠠᠬᠤ (daɣaɣaxu) |
da:x даах 【to be able to lift or carry】【受得住, 顶得住】【持てる, 運べる】 |
| ᠲᠣᠬᠢᠷᠠᠬᠤ (toxiraxu) |
tœxrɔ̌x тохирох 【to fit, suit】【适合, 符合】【符合する, 適合する, 一致する】 |
| ᠴᠢᠬᠢ (čixi) |
tʃix чих 【ear】【耳朵】【耳】 |
| ᠳᠠᠭᠤ (daɣu) |
dʊ: дуу 【sound】【声, 声音, 声响】【音】 |
| ᠰᠣᠨᠣᠰᠬᠤ (sonosxu) |
sɔnsɔ̌x сонсох 【to hear】【听, 听到, 听见】【聞く, 聴く】 |
| ᠬᠠᠮᠠᠷ (xamar) |
xamǎr хамар 【nose】【褥子, 垫子】【鼻】 |
| ᠪᠠᠭᠠᠨᠠ (baɣan-a) |
bagǎn багана 【pillar, column】【柱, 柱子, 支柱】【柱】 |
| ᠳᠣᠲᠣᠷᠠ (dotor-a) |
dɔtɔ̌r дотор 【inside】【内里, 内部, 里面】【中の, 内部の】 |
| ᠬᠠᠷᠢᠮᠠᠬᠠᠢ (xarimaxai) |
xærɪmxæ: харимхай ~ харимгай 【resilient, elastic】【弹性的, 有弹力的】【弾性のある】 |
| ᠴᠢᠨᠠᠷ (činar) |
tʃanǎr чанар 【quality, characteristic】【性质】【質, 特質】 |
| ᠮᠥᠭᠡᠷᠰᠦ (mögersü) |
mors ~ mogo:rs мөгөөрс 【cartilage, gristle】【软骨】【軟骨】 |
| ᠪᠥᠭᠡᠳ (böged) |
bogo:d бөгөөд 【and】【和, 及, 以及】【〜であって, 〜で】 |
| ᠨᠦᠬᠡ (nüxe) |
nux нүх 【hole, cavity, orifice】【孔, 眼儿, 口儿】【穴, 孔】 |
| ᠵᠠᠭᠠᠭᠯᠠᠬᠤ (ǰaɣaɣlaxu) |
dʒa:glǎx зааглах 【to draw a boundary, demarcate】【划界, 分界, 划分界限】【境界線を引く, 区画する】 |
| ᠪᠣᠯᠭᠠᠬᠤ (bolɣaxu) |
bɔlgɔ̌x болгох 【to make or turn into something】【使得, 致使, 当作, 作为】【〜にする】 |
1. 206: The teacher said that this was read хоёр зуу бөгөөд зургаан ('two hundred and six'). In Mongolia this would normally be expressed as хоёр зуун зургаан ('two hundred six'). While the Mongolian form is also found in Inner Mongolia (depending partly on the region), schools in Inner Mongolia appear to teach хоёр зуу бөгөөд зургаан as the correct form, and this has since moved from bookish language into normal speech. Depending on the area, хоёр зуу тэг зургаан ('two hundred zero six') and хоёр зуу нооль зургаан (also 'two hundred zero six') are apparently also used. These usages all hint at influence from Chinese, where the normal expression is 二百零六 èr bǎi líng liù ('two hundred zero six'). The 零 líng ('zero') is necessary as 二百六 èr bǎi liù ('two hundred six') in Chinese is an abbreviation of 二百六十 èr bǎi liù shí ('two hundred sixty').
2. This lesson brought out some real puzzles about writing, pronunciation, and standardisation. For example:
a. The teacher gave духирсан for тохирсан ('be suitable for'). This form is not listed in either Mongolian or Inner Mongolian dictionaries. (The form дугирах does exist in a different meaning). Духирсан is either a non-standard (regional) pronunciation or an error.
b. The teacher gave адхаал for атгаал. Since атгаал (meaning 'humerus') is an uncommon word, this appears to be a spelling pronunciation. (᠊ᠳ᠊ is normally read д, not т. Furthermore г here is written ambiguously as ᠊ᠬ᠊. As a result, it is difficult to arrive at the correct pronunciation just from the spelling).
c. The teacher was vague about the pronunciation of бологжээ, wavering between бологжээ and болгоожээ. The first appears to be 'standard' in this meaning.
The continued appearance of this kind of issue underlines the great elasticity of the traditional writing system, which permits various pronunciations (including possibly erroneous ones) to coexist. In Mongolia, the adoption of Cyrillic has been instrumental in efforts to standardise the language.
